Trong thời đại mà những tài năng trẻ thường bị cuốn vào vòng xoáy chuyển nhượng sớm trước khi kịp khẳng định mình, hành trình trưởng thành của Zubimendi tại Real Sociedad lại là một ngoại lệ đáng trân trọng. Gia nhập lò đào tạo của đội bóng xứ Basque từ năm 12 tuổi, Zubimendi từng bước đi lên qua các cấp độ và có trận ra mắt La Liga vào ngày 25-4-2019, trong chiến thắng 2-1 trước Getafe.
Mãi đến ba năm sau, anh mới thực sự chiếm được một suất đá chính ổn định ở đội một. Dưới sự dìu dắt của HLV đội B Real Sociedad khi ấy – Xabi Alonso, bậc thầy ở vị trí tiền vệ lùi sâu – Zubimendi dần hoàn thiện vai trò "số 6" theo đúng tinh thần kiểm soát và tổ chức trận đấu từ phía sau. Ở tuổi 26, anh đã vô địch Euro 2024 cùng Tây Ban Nha, góp phần quan trọng giúp Real Sociedad giành Copa del Rey và trở lại Champions League.
Zubimendi tỏa sáng cả khi có và không có bóng. Anh kết hợp trí thông minh chiến thuật, kỹ thuật vượt trội và thể chất mạnh mẽ ở vị trí tiền vệ trụ, vừa là nhịp điệu chuyền bóng vừa là lá chắn cho hàng thủ. Carlos Martinez, cựu hậu vệ Sociedad với hơn 200 trận, nhấn mạnh: “Ngay từ đầu, chúng tôi đã thấy anh ấy có điều gì đó khác biệt. Cách anh ấy di chuyển bóng và cá tính thể hiện dù còn rất trẻ đã thu hút sự chú ý”. Zubimendi đã ra sân hơn 200 trận cho đội một Sociedad, trở thành một cầu thủ chuyên nghiệp mẫu mực, yếu tố quan trọng khiến Arsenal để mắt tới anh.
Arsenal cần một tiền vệ trụ như Zubimendi. Gary Neville từng nhận xét: “Họ vẫn thiếu một tiền vệ nhận bóng từ tuyến sau”, Bên cạnh đó, sự ra đi của Thomas Partey và Jorginho khiến Arsenal cần một thủ lĩnh mới. Dù trẻ hơn, Zubimendi đáp ứng yêu cầu này nhờ khả năng dẫn dắt bằng hành động tại Sociedad. Anh cũng hòa hợp với Mikel Arteta, người cùng lớn lên ở San Sebastian và khởi nghiệp tại Antiguoko. Arteta đã tận dụng điểm chung này để thuyết phục Zubimendi gia nhập Arsenal, sau khi anh từ chối Liverpool năm ngoái.
Giống Alonso hơn Arteta
Không như Arteta, người sớm được xem là ngôi sao tại Antiguoko và gia nhập La Masia của Barcelona ở tuổi 15, Zubimendi ban đầu không nổi bật. Roberto Montiel, phó chủ tịch Antiguoko, nhớ lại: “Anh ấy nhút nhát và chưa phát triển thể chất. Sociedad từng thử anh ấy vài lần nhưng không ký hợp đồng. Chỉ khi Atletico Madrid quan tâm ở tuổi 14, họ mới quyết định chiêu mộ”. Lúc này, Zubimendi đã trưởng thành hơn về thể chất và bộc lộ tài năng. Montiel nhận xét: “Martín giống Xabi hơn Mikel, cả về con người lẫn lối chơi. Giống Xabi, anh ấy chuyền bóng xuất sắc, đưa ra quyết định đúng đắn, giành bóng tốt và biết bảo vệ bóng. Nhưng anh ấy hơi hướng nội, giống Xabi, trong khi Mikel luôn bùng nổ”.
Ở Real Sociedad, Zubimendi thi đấu chủ yếu trong vai trò tiền vệ trụ đơn, thường xuất hiện trong các hệ thống 4-1-4-1 hoặc 4-3-3. Khi cần, anh cũng có thể đá cặp cùng một tiền vệ trụ khác – khi ấy, Zubimendi được phép dâng cao nhiều hơn, chơi như một "số 8" con thoi đầy cơ động. Trong cả hai vai trò, điểm mạnh nhất của anh vẫn là khả năng giữ vị trí, phán đoán tình huống và phân phối bóng. Không quá ồn ào hay bùng nổ, nhưng Zubimendi chính là điểm tựa chiến thuật vững chắc: lúc không có bóng, anh đọc trận đấu tốt, che chắn trước hàng phòng ngự và cắt các đường bóng nguy hiểm. Khi có bóng, anh điều tiết nhịp độ, tổ chức triển khai từ tuyến dưới bằng những đường chuyền ngắn, nhanh và chính xác.
Điều đáng nói là Zubimendi không chỉ phát triển tại cấp CLB. Ở đội tuyển Tây Ban Nha dưới thời HLV Luis de la Fuente, anh cũng được tin tưởng giao vai trò tương tự, nhất là khi Rodri vắng mặt vì chấn thương. Tại Euro 2024, Zubimendi thể hiện toàn bộ kỹ năng: tắc bóng, chuyền vượt tuyến và dẫn dắt Tây Ban Nha tiến lên.
Gọi Zubimendi là một "cầu thủ chiến thuật" tuy không sai, nhưng cũng chưa đủ. Zubimendi không phải mẫu cầu thủ tạo ra những đường kiến tạo "highlight", nhưng lại cực kỳ quan trọng trong duy trì nhịp tấn công. Anh là người "mở khóa" các tình huống bế tắc bằng những đường chuyền sắc sảo ở cự ly ngắn, giúp toàn đội thoát pressing và duy trì sự lưu thông bóng trơn tru.
Về mặt phòng ngự, anh là mẫu tiền vệ phòng ngự hiện đại: chủ động, hiệu quả nhưng không cần thiết phải quá rắn. Mùa vừa rồi, dù Sociedad không có thành tích tốt, Zubimendi vẫn nằm trong nhóm tiền vệ có tỷ lệ cắt bóng và tắc bóng cao nhất La Liga. Anh cũng rất biết giữ mình, với trung bình chỉ 1.1 pha phạm lỗi/trận và chưa từng bị truất quyền thi đấu trong sự nghiệp.
Có thể chơi cho bất kỳ đội nào trên thế giới
Trên thực tế, Zubimendi từng được liên hệ với nhiều ông lớn: từ Liverpool (mùa hè năm ngoái), Man City (như một phương án xoay tua cho Rodri), tới Real Madrid (đặc biệt sau khi Alonso được nhắm thay Ancelotti), hay thậm chí là Bayern Munich. Nhưng Arsenal mới là đội giành được chữ ký của anh.
Lý do rất rõ ràng: Mikel Arteta muốn có một "số 6" đúng nghĩa để kiểm soát khu vực giữa sân, và Zubimendi là lựa chọn phù hợp cả về chuyên môn lẫn văn hóa. Ở tuổi 26, anh không còn là tài năng triển vọng mà là một cầu thủ trưởng thành, hiểu rõ vai trò của mình và sẵn sàng đảm nhận trọng trách. Tại Emirates, Zubimendi sẽ đóng vai trò "mỏ neo" chiến thuật, nhường lại đất diễn cho Declan Rice và Martin Ødegaard. Cả hai người này sẽ được phép dâng cao thường xuyên hơn, biết rằng phía sau luôn có một người giữ nhịp và vá lỗi. Trong sơ đồ 4-3-3 quen thuộc, Arsenal giờ đã có thể biến hóa giữa hệ thống một trụ và "double số 8" với bộ ba Zubimendi – Rice – Ødegaard đầy chất lượng.
Chuyển đến Premier League chắc chắn là một thử thách khác biệt: nhanh hơn, va chạm nhiều hơn và ít không gian hơn. Nhưng với kinh nghiệm thi đấu đỉnh cao nhiều năm, cả ở CLB lẫn đội tuyển, Zubimendi hoàn toàn có thể thích nghi sau một giai đoạn làm quen ban đầu. Số liệu mùa 2024/25 cho thấy Zubimendi chuyền về phía trước nhiều hơn Partey, Jorginho hay Rice (31,39%), dù tỷ lệ chính xác thấp hơn (84,42%) do anh mạo hiểm hơn.
Khả năng này sẽ giúp Arsenal phá vỡ hàng thủ lùi sâu, vấn đề họ gặp phải ở Premier League mùa trước. Và cuối cùng, yếu tố con người cũng rất đáng kể. Arteta và Zubimendi đều là người Basque, có thể dễ dàng kết nối bằng cả ngôn ngữ lẫn triết lý bóng đá. Khi mọi yếu tố đều hội tụ – tài năng, kinh nghiệm, chiến thuật và văn hóa – thì Zubimendi hoàn toàn có thể trở thành lời giải cho câu hỏi: Liệu Arsenal đã có Rodri của riêng mình?
