Manchester City đã tận hưởng ba mùa giải với hiệu suất gần như robot của Erling Haaland trong vòng cấm. Alexander Isak đã vươn lên trở thành một trong những tiền đạo xuất sắc nhất châu Âu tại Newcastle United. Và sắp tới, họ sẽ được bổ sung bởi đồng đội của Isak ở đội tuyển Thụy Điển, Viktor Gyökeres, khi anh gia nhập Arsenal với mức giá lên đến 65 triệu bảng.
Việc Arsenal chiêu mộ Gyökeres không chỉ là một thương vụ lớn đối với câu lạc bộ mà còn làm nổi bật thành tích ấn tượng của Scandinavia trong việc sản sinh ra những tiền đạo cắm chất lượng cao trong bóng đá nam. Những cầu thủ này thường phù hợp với hình mẫu tiền đạo số 9 truyền thống: chơi ở vị trí trung tâm, sở hữu thể hình cao lớn, mạnh mẽ, và mục tiêu chính là ghi bàn. Mặc dù mỗi người có điểm mạnh, điểm yếu và phong cách riêng, nhưng họ đều mang một nét "truyền thống" trong lối chơi và cấu trúc thể chất.
Trong thập kỷ qua, bóng đá thế giới chứng kiến sự lên ngôi của các tiền đạo cánh, đến mức nhiều người, kể cả huyền thoại bóng đá Anh Alan Shearer, tin rằng vị trí số 9 đang dần biến mất. Tuy nhiên, ở Scandinavia, điều này dường như không đúng.
Đã thành “thương hiệu”
Trong bài viết này, Scandinavia được hiểu là ba quốc gia chính: Na Uy, Thụy Điển và Đan Mạch. Những quốc gia này không phải chưa từng sản sinh ra các tiền đạo cắm xuất sắc trong quá khứ. Tuy nhiên, trong bối cảnh các tiền đạo cánh đang thống trị, Scandinavia dường như đang tạo ra những tiền đạo số 9 chất lượng với tốc độ vượt trội so với phần còn lại của bóng đá nam, đặc biệt khi xét đến tổng dân số khiêm tốn của ba nước này, chỉ khoảng 22,1 triệu người. Để so sánh, con số này tương đương với dân số của Mali (22,4 triệu) hoặc Sri Lanka (21,7 triệu) nếu gộp cả ba quốc gia thành một.
Dù không có cách nào chứng minh tuyệt đối rằng Scandinavia đang sản sinh tiền đạo cắm ở tốc độ khác biệt so với các thời kỳ trước, nhưng số lượng bàn thắng được ghi bởi các cầu thủ từ Na Uy, Thụy Điển và Đan Mạch phần nào cho thấy điều đó. Theo dữ liệu từ Opta từ mùa giải 1998-99, số bàn thắng của các cầu thủ Scandinavia tại năm giải đấu hàng đầu châu Âu giảm dần sau đầu thế kỷ và chạm đáy vào mùa 2012-13 với chỉ 77 bàn thắng.
Tuy nhiên, trong năm mùa giải gần đây, số bàn thắng của các cầu thủ Scandinavia đã tăng đáng kể. Cần lưu ý một số điểm: thứ nhất, đây là tổng số bàn thắng của tất cả các cầu thủ, không chỉ tiền đạo cắm; thứ hai, con số không quá lớn, nên chỉ cần một cầu thủ có mùa giải bùng nổ cũng có thể làm thay đổi bức tranh tổng thể; và thứ ba, Haaland rõ ràng đã góp phần lớn vào việc tăng số bàn thắng trong vài năm qua. Tuy nhiên, điều quan trọng là không chỉ có Haaland.
Trong mùa giải Premier League vừa qua, ba trong số mười cầu thủ ghi bàn hàng đầu là người Scandinavia. Đáng chú ý, Haaland với 22 bàn không phải là người dẫn đầu trong nhóm này, khi Alexander Isak ghi 23 bàn, còn Jørgen Strand Larsen ghi 14 bàn. Haaland từng nghỉ thi đấu một thời gian vì chấn thương trong mùa 2024-25, nên có thể nói rằng số bàn thắng chung của các cầu thủ Scandinavia lẽ ra còn cao hơn. Ngoài ra, Alexander Sørloth cũng xứng đáng được nhắc đến với 20 bàn thắng tại La Liga cho Atlético Madrid.
Viktor Gyökeres, dù không thi đấu ở năm giải đấu hàng đầu mùa trước, đã ghi tới 39 bàn tại Primeira Liga cho Sporting CP, vượt xa người đứng thứ hai (Samu Aghehowa và Vangelis Pavlidis, mỗi người 19 bàn). Thành tích này giúp anh về nhì trong cuộc đua Chiếc Giày Vàng châu Âu, chỉ sau Kylian Mbappé.
Trong mùa giải 2024-25, có sáu cầu thủ Scandinavia ghi từ 10 bàn trở lên tại năm giải đấu hàng đầu châu Âu, ngang bằng với Brazil và Iraly, chỉ kém Anh (7), Pháp (14), Tây Ban Nha (11) và Đức (8). Mùa 2023-24 cũng tương tự, với sáu cầu thủ Scandinavia đạt mốc 10 bàn trở lên, đứng sau Anh (12), Pháp, Đức (9) và Tây Ban Nha (7).
Nhờ sân cỏ nhân tạo?
Andreas Georgson, hiện là trợ lý cho HLV Thomas Frank tại Tottenham và từng làm việc trong lĩnh vực phát triển trẻ tại Thụy Điển, chia sẻ với Opta Analyst: “Đan Mạch có sự khác biệt so với Na Uy và Thụy Điển. Các học viện và hệ thống phát triển trẻ ở Đan Mạch đã chuyên nghiệp và tốt hơn trước cả hai nước kia, với lịch sử lâu đời hơn. Các câu lạc bộ như Midtjylland, FC Copenhagen, Nordsjaelland đã đầu tư ở một tầm cao hơn.”
Khí hậu cũng đóng vai trò quan trọng. Đan Mạch, dù không phải là vùng nhiệt đới, nhưng có thời tiết ấm hơn so với nhiều khu vực ở Thụy Điển và Na Uy, tạo lợi thế trong việc phát triển cầu thủ. Georgson giải thích: “Ở Đan Mạch, bóng đá là môn thể thao quanh năm. Trong khi đó, ở Thụy Điển, chỉ trong khoảng 20-30 năm trở lại đây, sự bùng nổ của các sân cỏ nhân tạo mới giúp bóng đá trở thành môn thể thao liên tục quanh năm.”
Na Uy cũng áp dụng cách tiếp cận tương tự với các sân cỏ nhân tạo từ những năm 1990. Đến năm 2002, Liên đoàn Bóng đá Na Uy cho phép sử dụng sân nhân tạo trên toàn giải đấu hàng đầu, thay vì chỉ cấp phép đặc biệt cho một số câu lạc bộ ở phía bắc. Hiện nay, Na Uy có khoảng 1.800 sân cỏ nhân tạo. Ian Burchnall, cựu huấn luyện viên Notts County và Forest Green Rovers, chia sẻ: “Dù bạn đến bất kỳ ngôi làng nào ở Na Uy, thường sẽ có một hoặc hai sân cỏ 3G hoặc 4G chất lượng. Các sân này luôn mở cửa, an toàn, nên trẻ em có thể tự do đến chơi.”
Di sản bóng đá và yếu tố xã hội
Đan Mạch có một di sản bóng đá mạnh mẽ với phong cách tấn công kỹ thuật, được thể hiện qua “Thùng thuốc nổ Đan Mạch” thập niên 1980. Đội tuyển này từng vào bán kết Euro 1984 và đứng đầu bảng tại World Cup 1986, với lối chơi đầy cảm hứng. Đan Mạch sau đó gây sốc khi vô địch Euro 1992 dù chỉ được tham dự do Nam Tư bị cấm.
Về mặt xã hội, Scandinavia có lợi thế về di truyền và kinh tế. Theo nghiên cứu năm 2020 của NCD Risk Factor Collaboration, người Đan Mạch là dân tộc cao thứ tư trên thế giới, trong khi người Thụy Điển và Na Uy nằm trong top 13. Uwe Rösler, cựu huấn luyện viên tại AGF, nhận xét: “Dân số ở đây cao lớn, điều này rất có lợi cho vị trí số 9. Kết hợp với chế độ dinh dưỡng tốt và mức sống cao, đây là nền tảng lý tưởng”. Các quốc gia Scandinavia cũng nổi tiếng với mức sống cao, chênh lệch thu nhập thấp, giáo dục và y tế miễn phí. Những yếu tố này, cùng với sự đầu tư vào các cơ sở bóng đá như sân cỏ nhân tạo, đã tạo ra môi trường lý tưởng để phát triển cầu thủ.
Dù có thành công, Scandinavia cũng đối mặt với thách thức. Håkon Grøttland, người đứng đầu phát triển cầu thủ của Liên đoàn Bóng đá Na Uy, từng nói rằng các chương trình đào tạo tập trung quá nhiều vào kỹ thuật, dẫn đến thiếu sự chú trọng vào các khía cạnh như phòng ngự. Rösler cũng đề cập đến “thế hệ nhân tạo” – những cầu thủ lớn lên trên sân cỏ nhân tạo, nơi ưu tiên kỹ thuật hơn đối kháng.
Ngoài ra, Liên minh Châu Âu sẽ cấm sử dụng lớp cao su lót trên sân cỏ nhân tạo vào năm 2031 vì lý do môi trường và an toàn, với chi phí thay thế ở Na Uy ước tính lên đến 560 triệu euro. Điều này có thể ảnh hưởng đến đầu tư vào bóng đá trẻ. Dù vậy, với hệ thống học viện đã được thiết lập vững chắc, Scandinavia có thể tiếp tục sản xuất những tiền đạo cắm chất lượng, thu hút sự chú ý từ khắp châu Âu. Nếu các lò đào tạo này duy trì được phong độ, vị trí số 9 sẽ tiếp tục là niềm tự hào của bóng đá khu vực này.
